Πριν ακριβώς 100 χρόνια
η στρατιά της Θεσσαλίας έπειτα από τη νικηφόρα μάχη του Σαρανταπόρου, κινούνταν
προς το Μοναστήρι. Οι πληροφορίες, όμως, προς την ελληνική κυβέρνηση
αναφέρονταν σε προώθηση των βουλγαρικών στρατευμάτων νοτιότερα, με σκοπό την
κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Ο Βενιζέλος τηλεγράφησε στον διάδοχο και αρχιστράτηγο
(!), Kωνσταντίνο, να
κινηθεί ταχύτατα προς τη Θεσσαλονίκη αλλά όταν διαπίστωσε ότι ο διάδοχος
κωλυσιεργούσε απέστειλε το περίφημο τηλεγράφημα:
Αρχηγόν Στρατού
Εντέλεσθε άμα τη λήψει της παρούσης να παραδώσητε την
διοίκησιν του στρατού εις τον Αρχηγόν του Γεν. Επιτελείου υποστράτηγον Δαγκλήν
και να αναχωρήσητε πάραυτα δι΄ Αθήνας, τιθέμενος εις την διάθεσιν του υπουργού
των Στρατιωτικών.
Ε. Βενιζέλος, Υπουργός Στρατιωτικών.
Μετά από παρέμβαση του βασιλιά Γεωργίου , το ελληνικό
στράτευμα της Θεσσαλίας, αλλάζοντας πορεία, κινήθηκε προς τη Θεσσαλονίκη, στην
οποία έφτασε έπειτα από τη μάχη των Γιαννιτσών (19/10/1912),στις 25/10/1912
περικυκλώνοντάς την.
Οι Οθωμανοί στρατιωτικοί επιτελείς της Θεσσαλονίκης, με
επικεφαλής το διοικητή του 8ου σώματος του οθωμανικού στρατού, Χασάν Ταχσίν Πασά,
αντιλήφθηκαν ότι πιθανή αντίσταση δε θα επέφερε ουσιαστικό αποτέλεσμα και
προέβησαν σε προτάσεις παράδοσης προς τον Κωνσταντίνο. Ο Κωνσταντίνος, όμως,
δεν έκανε δεκτή την οθωμανική πρόταση και απαίτησε «άνευ όρων» παράδοση
της πόλης. Την ίδια στιγμή ο Πρωθυπουργός, Ε. Βενιζέλος, έχοντας γνώση
των κινήσεων της 7ης Βουλγαρικής μεραρχίας, η οποία πλησίαζε τη Θεσσαλονίκη,
προειδοποίησε το Διάδοχο να επισπεύσει τη διαδικασία με το ακόλουθο
τηλεγράφημα:
Αρχηγόν Στρατού
Παραγγέλλεσθε να αποδεχτείτε προσφερομένην υμίν παράδοσιν
της Θεσσαλονίκης και να εισέλθητε εις ταύτην άνευ χρονοτριβής. Καθιστώ υμάς
υπεύθυνον δια πάσαν αναβολήν έστω και στιγμής.
Υπουργός Στρατιωτικών Ε. Βενιζέλος
Έτσι τη νύχτα της 26ης προς 27η ,1912 ,
οι πληρεξούσιοι επιτελείς αξιωματικοί, υπέγραψαν στη Θεσσαλονίκη τα
πρωτόκολλα παράδοσης της πόλης από την οθωμανική διοίκηση στον ελληνικό στρατό και
το απόγευμα της 27 Οκτωβρίου εισήλθαν στη Θεσσαλονίκη τα δύο πρώτα ελληνικά τμήματα
της μεραρχίας Κλεομένους.
Εντωμεταξύ οι Βούλγαροι, που είχαν προσεγγίσει την πόλη,
πίεσαν το Χασάν Ταχσίν Πασά να υπογράψει παρόμοιο πρωτόκολλο και με αυτούς. Η
πρότασή τους, εντούτοις, δεν έγινε δεκτή με τη χαρακτηριστική απάντηση του
Οθωμανού στρατηγού: «Έχω μόνο μία Θεσσαλονίκη, την οποία έχω ήδη παραδώσει».
Παρά τούτο οι βουλγαρικές διεκδικήσεις δεν έπαυσαν έως και το Β’ Βαλκανικό
Πόλεμο, οπότε το νικηφόρο αποτέλεσμά του, για την ελληνική πλευρά, επέφερε
οριστική λύση στο θέμα.
Μετά την απελευθέρωση
του 1912 για αρκετό καιρό διατηρήθηκε η οθωμανική διοικητική δομή της πόλης για
να αποφευχθεί η οικονομική και κοινωνική διάλυση της πόλης. Είναι
χαρακτηριστικό ότι τις ημέρες μετά την παράδοση της πόλης, η οθωμανική
χωροφυλακή συνέχιζε ένοπλη να διατηρεί την τάξη, ενώ ο δήμαρχος Οσμάν Σαίτ παρέμεινε
δήμαρχος, με λίγες διακοπές μέχρι το 1922!!!
